POMAKLAR

Pomaklar, Balkanlar'da, Bulgaristan'ın güneyi, Batı Trakya, Doğu Makedonya ve Türkiye'nin Doğu Trakya ve batı bölgelerinde yaşayan Pomakça diye tabir edilen Slav dil grubuna ait farklı Slav şivelerini konuşan, çoğunlukla Müslüman bir Balkan toplumudur. Kökenleri konusunda çeşitli görüşler vardır.

Balkanlar’daki küçük Müslüman toplumlar (Goralılar, Torbeşler vb.) ile karıştırıldıkları, bazı yayınlarda benzer veya aynılaştırıldıkları görülür.

TARİH
Pomak adını yazılı tarihte ilk olarak kullananlar, Ami Boue (1838) ve Gersin K. Jiricek (1891), Paisy Hilendarsky 1700'lü yılların sonunda Müslüman Pomakların varlığına işaret etmiştir. Ayrıca 1871'de Pomaklara ait kütüphaneler yakılmış Pomak tarihi yok edilmiştir. 1877-1878tarihlerindeki 93 Harbi'nin sonunda, Vacha Vadisi'nde 20 civarında köyde bulunan Pomakların başlattığı ayaklanma, Doğu Rumeli vilayetinden özerklik elde edilmesiyle sonuçlandı. Timraş köyünü merkez alarak kurulan özerk Timraş Cumhuriyeti 8 yıl kadar sürebilmiş, 1886'da Bulgaristan egemen olmuştur.

DİL

Pomakların konuştukları dil Güney Slavca dil grubunun bir şivesidir. Pomakçada harf yapısı aynı Bulgarcada olduğu gibidir. Kiril Alfabesi ile yazımı daha kolaydır. ya-ts-ch gibi seslerin karşılıkları genellikle Latince tek harf ile ifade edilemez.

Sayılar

· 1 - Adin, edin, idna, anno

· 2 - Dve

· 3 - Tri

· 4 - Çetri

· 5 - Pyet

· 6 - Şyes

· 7 - Şedem

· 8 - Osem

· 9 - Devet

· 10 - Deset

· 20 - Dvedeset

· 50 - Pyetdeset

· 100 - Sto

· 200 - Dvesto

· 500 - Pyetsto

· 1000 - Hilyada, Tysyacha

Diyaloglar

· Znayeş li pomatski = Pomakça bilirmisin.

· - Da, Znam (Evet bilirim)

· Dyeka hodiş = Nereye gidiyorsun

· Ya / as hodim na seloto = Ben köye gidiyorum

· Ya / as sam pomak - Ben Pomak'ım

· Dones vremeto e mlogu hubuva - Bu gün hava çok güzeldir.

· Semeystvo - aile

· Mayka, nanka - anne

· Bubayko, ubayko - baba

· Nana - nine

· dyadu- dede

· kuşta - ev

· daye (veya dayço) - dayı

· mico - amca

· teska - teyze

· kaleko - enişte

· tate,kaku - abla

· aga - ağabey

· (h)ala - Hala

· Ya şa varvi na kasabota - Ben kasabaya gidiyorum

· Kak ta zuvat? - Adın ne ?

· Zuvot ma Süleyman - Adım Süleyman

· Kolko si godini? - Kaç yaşındasın

· Na sedyam (bazen 'Na yedi gudine) - yedi yaşındayım

· Da lafiş turski znayiş li - Türkçe konuşmayı bilir misin

· 1. Bolgarsku - Bulgarca

Yaşadıkları bölgeler

Türkiye

Pomakların Türkiye'ye gelişi 1878 (eski takvime göre 1293 ve bu yüzden Türkiye’de genelde 93 muhaciri (macırı) adlandırması da yapılmaktadır) yılı Osmanlı-Rus savaşından sonra ve izleyen yıllarda yaşanan göçlerle yoğunluk kazanmıştır.

Çanakkale'nin bazı ilçeleri ile Samsun, Bafra, Çarşamba, Balıkesir, Bursa, Karacabey, Gönen, Manyas, Darıca, Şevketiye, Erdek, Edincik, İnegöl, Yenice, Çan, Biga, Edirne, İpsala, Keşan, Uzunköprü, Beykoz, Çatalca, Silivri, Adapazarı, Söğütlü, Ferizli, İzmir-Bayındır, İzmir-Dikili, Kemalpaşa, Babaeski, Demirköy, İğneada, Lüleburgaz, Pehlivanköy, Tekirdağ, Malkara'da çoğunlukla yaşarlar.

Yerleşim bölgeleri

· Meriç'in, Karahamza köyü, Yunanistan'ın Kavala ilinin Drama ilçesine bağlı Şurdilva köyü'nden 1924 yılının Mayıs ayında 60 hane olarak Karahamza köyüne yerleştirilmişlerdir. Küplü beldesi, Hasırcıarnavut köyü, Kavaklı köyü, Subaşı beldesi, Havsa (Azatlı) köyü. Uzunköprü'nün Karahamza, Çöpköy, Yağmurca, Sazlımalkoç, Başağıl, Kadıköy, Kadıgebren, Yağmurca köyleri.Keşan'ın Koruklu köyü, Yeşilköy, Orhaniye köyü, Çobançeşmesi köyü, İpsala (Esetçe) Beldesi, Alicopehlivan köyü, Kocahıdır Beldesi, Enez'in Sultaniçe köyü, Hacıköy, Beğendik köyü, Pazardere köyü.

· Balıkesir, Gönen'in Hafız Hüseyin Bey köyü (Rumca adı "Elbislik" Yunanistan'in Kavala şehrine bağlı Kurtlu köyünde yaşayan Pomaklar buraya yerleştirilmiş). Hodul köyü: Bulgaristan'in Filibeşehrinin Dren (Kızılcık anlamında) köyünden 93 Harbi'nden sonra göçmüşlerdir. Hasanbey köyü, Atıcıoba köyü, Erdek, Yukarıyapıcı, Belkıs, Ballıpınar, Düzler, Ocaklar, Narlı, İlhanlar, Gölyaka Köyü (Simavli Köyü),Doğanlar ve Turanlar Köyleri

· Manyas, İvrindi'nin Necipköy'ü, Bilecik'in Şükraniye köyü, Küplü köyü (Karacaovalı) ve Vezirhan köyü.

· Bursa, Mudanya'nın Dereköy köyü, Çanakkale'nin Çal köyü, Çan (Yaykın köyü), Irbaalan, İlyasağa köyü, Havdan köyü. Biga çevresinde ve Gelibolu, Yeniköy, Değirmendüzü, Tayfurlar Köyleri.Gemlik'in Benlik köyü.

· Lüleburgaz, Babaeski, Kofçaz, Saray, Karaağaç, Pehlivanköy, Alpullu, Katranca, Büyük Mandıra, Eskişehir Osmaniye Beldesi, İstanbul, İzmir, Kırklareli, Karamürsel'in Yalakdere köyü;

· Konya, Ilgın ilçesinin Boğazkent köyü, Çumra ilçesinin Gökhüyük köyü,

· Manisa'nın Turgutalp Kasabası, Karaağaçlı köyü.

· Tekirdağ, Şarköy'ün Yayağaç köyü. Hayrabolu, Şalgamlı Beldesi, Çerkezmusellim Kasabası, Büyük Danişment köyü, Malkara Prafça (Çınaraltı köyü), Hayrabolu, Popköy (Kabahöyük).

· Sakarya, Ahmediye köyü.

· VE ÇANAKKALE NİN ÇAN İLÇESİNE BAĞLI YAYKIN, İLYAS AĞA ,YENİCE İLÇESİNE BAĞLI ÇAL KÖYÜ

Bulgaristan

Pomaklar, Bulgaristan'da Smolyan, Blagoevgrad, Pazarcık, Velingrad, Razlog, Yakoruda, Kırcaali, Gotse Delçev bölgelerinde ve Mesta Vadisi,Rodop Dağları'nda sıkışık alanlarda yaşamaktadır. Lofça Bölgesi civarında ise küçük Pomak grupları bulunmaktadır. Bununla birlikte Pomakların %50’si Rodop Dağları’nın güneyinde bulunmaktadır.

Bulgaristan İçişleri Bakanlığı’nın 1989'da Bulgar Müslümanlar için yaptığı çalışmada, nüfuslarının 268.971 ile toplam nüfusun %3’ünü oluşturduğunu ortaya koymuştur.

Pomakların yakın ataları, Osmanlı devrinin "Voynuk" asker organizasyonu içinde yer alan Trak asıllı Bulgarlardır. Türklerin hizmetinde olmaları sebebiyle, diğer Bulgarların yardımcı anlamında onlara "Pomagaçi" demeleri sonucunda, ortaya zamanla "Pomak"a dönüşecek bir söz çıkmıştır ki, bu da onların daha sonraki etnik isimleri olacaktır. Hiç bir zaman Voynuk mensubu olmamış Torbeş ve Goranların da Pomak gösterilmeleriyse esastan yanlıştır. Bunun altında, Pomakların sayıca çok gösterilmek istenmesi yatmaktadır. Pomaklar ve diğerleri birbirlerine yakın Bulgar ağızlarını konuşurlar. İşte, ortaklık da ancak ve zaten bundan ve İslam inancından ibarettir. Makedonca denilen dil dahi, aynen bugünkü Makedonların çoğu gibi Bulgar aslından gelmektedir.

Yunanistan

1924 Lozan Mübadelesinden önce Selanik ilinin Drama ile Kavala kazalarına bağlı bazı köylerde ve Vodina kazasına bağlı Karacaova Moglena,Almopia nahiyesindeki 26 köyde Pomak grubu yaşıyordu. Alman gezgin Adolf Struck Karacaova'ya yaptığı gezi sonucu yazdığı kitapta Gostolyub (Konstantia) gibi 300 nüfuslu ve iki parçalı köylerde sadece Pomakların yaşadığını söylüyor. Ayrıca Karacaova'daki Ulahlar Meglen-Aromaniansüzerine araştırma yapan Theodor Capidan kitabında bu bölgede Pomakların yaşadığını ifade ediyor. Şu an İskeçe ve Gümülcine'de 30.000 civarında Pomak yaşamaktadır.

Makedonya

Makedonya'da Pomaklar Berova, Debre, Manastır, Struga, Dolna Reka ve Üsküp civarında yaşamaktadırlar. Nüfusları tam tespit edilememekle birlikte toplam 40.000 olduğu söylenmektedir.

Arnavutluk

Arnavutluk'ta Pomaklar genellikle Makedonya sınırına civarında yaşamaktadırlar. Fakat bu güne kadar Arnavutluk Pomakları hakkında çokta ayrıntılı araştırma olmamıştır hatta tamamen yok sayılmışlardır. Tahmin edilen nüfusları oldukça ilgi çekicidir. Çünkü kaynaklar Arnavutluk'taki Pomak nüfusunu 80.000-120.000 olduğunu tahmin etmektedirler.

Diğer yerler

Tüm bunların yanında 1878 göçleri döneminde 20.000 ailenin İtalya'ya ve 1.000 ailenin de İsviçre'ye göç ettirildiği ve iskân edildikleri verisi mevcuttur.